Εγκαίνια έργου «Ανάδειξη Κάστρου στην Αγία Μαύρα στη Λευκάδα» και των έργων αποκατάστασης εκκλησιαστικών μνημείων Δ. Λευκάδας

από την Υπουργό Πολιτισμού Δρ Λίνα Μενδώνη

Την Τρίτη 21 Μαΐου 2024, ώρα 12.00 μ.μ., θα πραγματοποιηθούν στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας τα εγκαίνια του έργου «Ανάδειξη Κάστρου Αγίας Μαύρας στη Λευκάδα», τα οποία θα τελέσει η Υπουργός Πολιτισμού Δρ Λίνα Μενδώνη.                           

Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων θα κυματίσει στις επάλξεις αντίγραφο της σημαίας που είχε υψωθεί στο μνημείο στις 21 Μαΐου 1864, ημέρα Ένωσης των Επτανήσων με την μητέρα Ελλάδα. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί με τη συνδρομή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων – Π.Ε. Λευκάδας και τη συμμετοχή του Μουσικοφιλολογικού ομίλου Λευκάδας «Ορφεύς».

Στο πλαίσιο του εγκαινιασμού των τριών έργων αποκατάστασης εκκλησιαστικών μνημείων στο νησί της Λευκάδας, η Υπουργός Πολιτισμού θα πραγματοποιήσει στις 13.00  επίσκεψη στον Ιερό Ναό Αγ. Γεωργίου Πόλεως Λευκάδας, καθώς και στον Ιερό Ναό Αγ. Σπυρίδωνος, όπου υλοποιείται έργο αποκατάστασης του μνημείου από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, ώρα 18.00, θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα συνεδριάσεων του Διοικητηρίου Λευκάδας ημερίδα παρουσίασης του έργου «Ανάδειξη Κάστρου Αγίας Μαύρας στη Λευκάδα», καθώς και των έργων αποκατάστασης εκκλησιαστικών μνημείων Δ. Λευκάδας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος. Επιπλέον θα παρουσιαστεί το Λεύκωμα για τις μεταβυζαντινές εικόνες και κειμήλια που φυλάσσονται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας. Η εκδήλωση, την οποία θα προλογίσει η Υπουργός, πραγματοποιείται σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων – Π.Ε. Λευκάδας.

Λίγα λόγια για τα έργα

Ανάδειξη Κάστρου Αγίας Μαύρας στη Λευκάδα

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος υλοποίησε με αυτεπιστασία το έργο ανάδειξης του μνημείου, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 2014-2020, με τελικό εγκεκριμένο προϋπολογισμό 860.000 ευρώ.  Οι εργασίες ξεκίνησαν στα τέλη του 2017 και ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023.

Στο πλαίσιο του έργου υλοποιήθηκαν: εκτεταμένες αποψιλώσεις και καθαρισμοί των κτηρίων και της οχύρωσης, κατασκευή κυκλικής διαδρομής περιήγησης στο εσωτερικό του κάστρου, η οποία εξυπηρετεί και άτομα με κινητικά προβλήματα, νέο φυλάκιο και νέοι χώροι υγιεινής. Αποκατάσταση των Αγγλικών Φυλακών, του Ιερού Ναού της Αγ. Μαύρας, του κελιού των Φραγκισκανών μοναχών, της κανονιοθυρίδας της ημισελήνου του Αγίου Φραγκίσκου και του δαπέδου στοάς. Τοποθετήθηκε περισχοίνιση και προστατευτικά κιγκλιδώματα σε διάφορα σημεία του Κάστρου, μεταφέρθηκαν τα κανόνια στον δυτικό περίδρομο των τειχών, έγιναν αποχωματώσεις και απομάκρυνση λιθοσωρών, τοποθετήθηκε φωτισμός κατά μήκος των διαδρομών περιήγησης, καθώς και των παρακείμενων ερειπίων και εγκαταστάθηκε σύστημα πυροπροστασίας. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης κινητών και ακίνητων ευρημάτων. Σε κομβικά σημεία τοποθετήθηκαν πινακίδες ενημερωτικές και κατεύθυνσης, δημιουργήθηκε ιστοσελίδα, εκδόθηκε τρίγλωσσος αρχαιολογικός οδηγός, δύο εκπαιδευτικά έντυπα για μαθητές Α’βάθμιας και Β’βάθμιας εκπαίδευσης αντίστοιχα και φυλλάδιο σε γραφή Braille. Τέλος, στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκε αποκατάσταση της Πυριτιδαποθήκης και η μετατροπή της σε χώρο ψηφιακών προβολών, καθώς και της δίχωρης αίθουσας του βορειοανατολικού προμαχώνα (casamatta), η οποία πλέον μετατράπηκε σε εκθεσιακό χώρο. Με την πραγματοποίηση των εγκαινίων η έκθεση και ο χώρος ψηφιακών προβολών θα ανοίξουν για το κοινό.

Έργα Αποκατάστασης Εκκλησιαστικών Μνημείων

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου.

Ο ναός βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Λευκάδας και είναι κηρυγμένο μνημείο. Πρόκειται για μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, χαρακτηριστικός τύπος λευκαδίτικου ναού, που ιδρύθηκε μεταξύ 1725-1728. Στην πορεία των αιώνων, από τον 18 αι. έως το 1948, καταστράφηκε αρκετές φορές από σεισμό και επισκευάστηκε. Χαρακτηρίστηκε ως σεισμόπληκτος το 2003 και έκτοτε παρέμενε κλειστός. Ο μεγάλος σεισμός του 2015 επέφερε μεγαλύτερες βλάβες στην εκκλησία και κατέστησε αναγκαία την αποκατάστασή της.

Ο ναός έχει έκδηλα χαρακτηριστικά του επτανησιακού μπαρόκ. Στη βόρεια πλευρά έχει έξοδο σε μικρή πλατεία. Οι τοίχοι του είναι επιχρισμένοι, ενώ τα ανοίγματα έχουν λίθινα τοξωτά πλαίσια από λαξευτούς ασβεστόλιθους και στην βόρεια κύρια όψη έχουν ανάγλυφη μπαρόκ διακόσμηση. Έχει περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του Ζακυνθινού τεχνίτη Άγγελου Αθηνιώτη (1843). Οι εικόνες του χρονολογούνται τον 19ο αι. και είναι έργα των Ιω. Ρούσσου, Σπ. Γαζή, Στυλ. Δεβάρη και του Θ.-Γ. Πατσαρά, ενώ διαθέτει Αγία Τράπεζα με ξύλινο κιβώριο. Η ουρανία εντυπωσιάζει, με πέντε ελαιογραφίες, έργα του Σπ. Γαζή, με κεντρικό θέμα τον Ιησού στο Όρος των Ελαιών και περιμετρικά τους τέσσερις Ευαγγελιστές με τα σύμβολά τους.

Το έργο «Στερέωση και Αποκατάσταση του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου στην πόλη της Λευκάδας», με προϋπολογισμό 580.000 ευρώ, εντάχθηκε στο Ε.Π. «ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 2014–2020», εκτελέστηκε με αυτεπιστασία από την ΕΦΑ Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος και ολοκληρώθηκε το 2023. Στο πλαίσιο του έργου έγινε στερέωση και αποκατάσταση της τοιχοποιίας, εφαρμόστηκαν νέα επιχρίσματα, αντικαταστάθηκε η στέγη και η ξύλινη ουρανία, επισκευάστηκε ο γυναικωνίτης, εγκαταστάθηκαν ηλεκτρομηχανολογικά δίκτυα και διαμορφώθηκε ο αύλειος χώρος. Συντηρήθηκε το ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι εικόνες, το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας, οι ελαιογραφίες της ουρανίας, όλες οι ξύλινες επενδύσεις και τα καθίσματα, τα λίθινα περιθυρώματα και τα κιγκλιδώματα.

Με την ολοκλήρωση του έργου ο ναός ανέκτησε την αρχική του μεγαλοπρέπεια και είναι πλέον επισκέψιμος.

Άγιος Χαράλαμπος στο Κατωχώρι Λευκάδας.

Ο Ι.Ν. του Αγίου Χαραλάμπους στο Κατωχώρι χρονολογείται στον 18ο αιώνα. Είναι μονόχωρος, με δίρριχτη στέγη και ημικυκλική εξωτερικά αψίδα. Έχει λιθόκτιστο εικονογραφημένο τέμπλο, ενώ αγιογραφίες υπάρχουν και στο ιερό. Είχε καταπονηθεί σοβαρά από τους σεισμούς και την υγρασία, με εμφανείς ρωγμές στο τέμπλο, καθίζηση του δαπέδου, φθορά των επιχρισμάτων, προβλήματα στην τοιχοποιία και στην στέγη.

Το έργο «Στερέωση και Αποκατάσταση του Ι.Ν. Αγ. Χαραλάμπους στο Κατωχωρι Λευκάδος» εντάχθηκε στο Ε.Π. «Ιόνια Νησιά 2014-2020» με προϋπολογισμό 250.000 ευρώ και εκτελέστηκε με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας κατά τα έτη 2021-2023. Οι εργασίες περιελάμβαναν εκτενείς καθαρισμούς του περιβάλλοντα χώρου, επίστρωση του μονοπατιού πρόσβασης, συμπλήρωση της περίφραξης, εφαρμογή νέων αρμολογημάτων, ενεμάτων και εσωτερικών επιχρισμάτων στις τοιχοποιίες, προστασία της βόρειας πλευράς από την υγρασία, αντικατάσταση της στέγης και νέα κεραμίδια βυζαντινού τύπου, τοποθέτηση νέας ξύλινης οροφής (ουρανίας) και κουφωμάτων, αποκατάσταση του λίθινου δαπέδου του ναού και του πρόναου, υποθεμελίωση και στερέωση του τέμπλου, καθώς και συντήρηση των τοιχογραφιών. Συντηρήθηκαν επίσης οι τοιχογραφίες και τεκμηριώθηκε η χρονολογία αγιογράφησης, 1792, μετά την αποκάλυψη της αντίστοιχης επιγραφής.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, ο ναός είναι πλέον επισκέψιμος, αλλά και προσβάσιμος από ΑΜΕΑ.

Καθολικό Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου Σκάρων Λευκάδας

Η Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου βρίσκεται στους πρόποδες του όρους των Σκάρων. Η ίδρυσή της ανάγεται στα τέλη του 15ου-αρχές 16ου αι. και αποτελεί προστατευόμενο μνημείο. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1479-1684) και Ενετοκρατίας (1684-1797), αλλά και τον 19ο αιώνα το μοναστήρι γνώρισε περίοδο μεγάλης ακμής. Τον 20ο  αι. σταδιακά παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε.

Το Καθολικό της μονής τοποθετείται στο κέντρο του αύλειου χώρου, γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται οι πτέρυγες, προσδίδοντας στο σύνολο φρουριακή μορφή. Η εκκλησία είναι μονόχωρη βασιλική με δίρριχτη στέγη, με ημικυκλική αψίδα ανατολικά, ενώ διαθέτει περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του 18ου αι. Τμήμα του ανατολικού τοίχου ανήκει στον αρχικό ναό του 16ου αι., ενώ το υπόλοιπο κτίριο χρονολογείται στον 18^ο αι. Ο ναός σώζει σπάνιες για τη Λευκάδα τοιχογραφίες του τέλους του 15ου-αρχών 16ου αιώνα, όπως οι παραστάσεις της Ανάληψης και του Ευαγγελισμού πάνω από τις κόγχες του Ιερού Βήματος, καθώς και αξιόλογες τοιχογραφίες του τέλους 17ου-18ου αι., οι οποίες απηχούν την μεταβυζαντινή τέχνη της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Η κακή κατάσταση διατήρησης του ναού, όπως η έντονη ρηγμάτωση του ανατολικού τοίχου, οι φθορές και αποκολλήσεις των τοιχογραφιών, η αποσάθρωση της στέγης, η αποκόλληση των επιχρισμάτων καθώς και η αλλοίωση των κουφωμάτων και του τέμπλου και η κατάρρευση της ουρανίας, καθιστούσε επιτακτική την αποκατάστασή του.

Το έργο «Στερέωση και Αποκατάσταση του Καθολικού της Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου στους Σκάρους Λευκάδας» εντάχθηκε στο Ε.Π. «ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 2014-2020, με προϋπολογισμό 500.000 ευρώ και υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας. Στο πλαίσιο του έργου έγινε στερέωση των τοίχων, συρραφές ρωγμών και αναδόμηση των κατεστραμμένων περιοχών, εφαρμογή νέου αρμολογήματος, καθολικά ενέματα, κατασκευάστηκε περιμετρικός δακτύλιος από οπλισμένο σκυρόδεμα και έγινε εφαρμογή συστήματος δομικού πλέγματος. Τοποθετήθηκε νέα στέγη και ουρανία και εφαρμόστηκαν επιχρίσματα παραδοσιακής τεχνοτροπίας. Αντικαταστάθηκαν τα κουφώματα με νέα ξύλινα και σιδεριές ασφαλείας, ενώ το τέμπλο και οι τοιχογραφίες συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν. Διαμορφώθηκε η πρόσβαση από την είσοδο έως το καθολικό και ευπρεπίστηκε ο αύλειος χώρος.