Μεγάλη Πέμπτη: Ο Ιερός Νιπτήρας και ο Μυστικός Δείπνος

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου

Σήμερα, Μεγάλη Πέμπτη, σύμφωνα με τον Χριστιανισμό η ιερή μέρα κατά την οποία εορτάζεται ο Μυστικός Δείπνος του Ιησού Χριστού με τους 12 Αποστόλους.

Σήμερα, Μεγάλη Πέμπτη, είναι η τέταρτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας, της εβδομάδας δηλαδή η οποία προηγείται και καταλήγει στη γιορτή του Πάσχα.

Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο μπορεί να εμπέσει η Μεγάλη Πέμπτη είναι πάντοτε μεταξύ 19 Μαρτίου και 22 Απριλίου, για όλες τις Εκκλησίες είτε Ανατολικές είτε Δυτικές, ημερομηνίες οι οποίες λόγω της διαφοράς των 13 ημερών (για τον 21ο αιώνα) μεταξύ παλαιού και νέου ημερολογίου, αντιστοιχούν στο διάστημα μεταξύ 1 Απριλίου και 5 Μαΐου για όσες Ορθόδοξες Εκκλησίες ακολουθούν το διορθωμένο ιουλιανό (νέο) ημερολόγιο.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία για τον καθορισμό του κύκλου των κινητών εορτών ακολουθεί το Ιουλιανό ημερολόγιο, κατά το οποίο η Μεγάλη Πέμπτη μπορεί να εμπέσει, κατά τον 21ο αιώνα, σε οποιαδήποτε ημερομηνία μεταξύ 19 Μαρτίου και 22 Απριλίου για τις Εκκλησίες που ακολουθούν το ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, τα Πατριαρχεία Ρωσίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και το Άγιο Όρος), καθώς και για τους Ορθόδοξους Παλαιοημερολογίτες, και μεταξύ 1 Απριλίου και 5 Μαΐου για όσες Εκκλησίες ακολουθούν το ιουλιανό (νέο) ημερολόγιο (Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και η Εκκλησία της Ελλάδος).

Ο ιερός νιπτήρας

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η ημέρα είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση τεσσάρων γεγονότων τα οποία περιγράφονται στα Ευαγγέλια και τα οποία συνέβησαν σύμφωνα με τις ευαγγελικές αναφορές λίγο πριν τη Σταύρωση:

Ο Μυστικός Δείπνος, δηλαδή το δείπνο του Ιησού Χριστού με τους 12 Αποστόλους, όπως περιγράφεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου (26, 17-30α), του Μάρκου (14, 12-26) και του Λουκά (22, 7-23),

Ο Ιερός Νιπτήρας, δηλαδή το πλύσιμο των ποδιών των 12 Αποστόλων από τον Ιησού Χριστό, όπως περιγράφεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου (23, 6-12), του Λουκά (22, 24-28) και του Ιωάννη (13, 1-20),

Η Υπερφυής Προσευχή, δηλαδή η προσευχή του Ιησού προς τον Πατέρα του μετά τον Μυστικό Δείπνο και λίγο πριν τη σύλληψή του, όπως περιγράφεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη (17, 1-26), και

Η προδοσία του Ιούδα η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη του Ιησού, όπως περιγράφεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου (26, 47-56), του Μάρκου (14, 43-50), του Λουκά (22, 47-53) και του Ιωάννη (18, 1-11).

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται ο εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής μαζί με τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Οι ιερείς κατά την ετοιμασία της Θείας Κοινωνίας εξάγουν δύο “αμνούς” (το μέρος του άρτου το οποίο μεταβάλλεται σε σώμα Χριστού) και διατηρούν τον ένα αφού τον τεμαχίσουν και τον αποξηράνουν, σε ασφαλές σημείο (μέσα στο αρτοφόριο πάνω στην αγία τράπεζα) για έναν ολόκληρο χρόνο για την κοινωνία των πιστών σε έκτακτες περιπτώσεις.

Το βράδυ τελείται ο όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής, στον οποίο αναπαριστάται το Θείο Δράμα της Σταύρωσης και διαβάζονται δώδεκα (αποσπάσματα από τα) ευαγγέλια που περιγράφουν τα γεγονότα από τη σύλληψη έως και την ταφή του Χριστού.

Με το χριστιανικό δημώδη όρο Δώδεκα Ευαγγέλια χαρακτηρίζονται στην ουσία οι δώδεκα τον αριθμό ευαγγελικές περικοπές, και όχι ξεχωριστά ευαγγέλια, που αναγιγνώσκονται στις εκκλησίες της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, όπου και τελείται ο όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής. Οι περικοπές αυτές είναι αρκετά μακροσκελείς, ειδικότερα οι πρώτες, σε σχέση με εκείνες που αναγιγνώσκονται στις λειτουργίες της Θείας Ευχαριστίας των Κυριακών.

Το περιεχόμενο των δώδεκα αυτών περικοπών αναφέρεται κυρίως σε στιγμιότυπα των Αγίων Παθών του Ιησού Χριστού που τιμώνται κατ΄ έτος την λεγόμενη Μεγάλη Εβδομάδα. Στο ενδιάμεσο δε της ανάγνωσης αυτών και ειδικότερα αμέσως μετά την ανάγνωση του 5ου Ευαγγελίου, (της 5ης ευαγγελικής περικοπής) τελετουργείται η περιφορά του Εσταυρωμένου εντός του ναού, υπό του ιερέα ή του επισκόπου, σε αναπαράσταση εκείνης του Ιησού όπου και ψάλλεται το κατανυκτικό ΙΕ΄ αντίφωνο: “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου, ο εν ύδασι τη γη κρεμάσας”.