Η Ακαδημία Αθηνών στρώνει το ελληνικό τραπέζι

Οι διατροφικές συνήθειες και το φαγητό των Αρχαίων Ελλήνων

«…παρά δε πλήθωσι τράπεζαι σίτου και κρειών, μέθυ δ᾽ εκ κρητῆρος αφύσσων οινοχόος φορέησι και εγχείη δεπάεσσι· τούτό τι μοι κάλλιστον ενί φρεσίν είδεται είναι…».

Στην 9η ραψωδία της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας περιγράφει στον Αλκίνοο ότι το πιο όμορφο πράγμα στον κόσμο είναι να κάθονται οι συνδαιτυμόνες γύρω από τραπέζια γεμάτα με ψωμί και κρέας, να πίνουν κρασί και να ακούν τα τραγούδια του αοιδού. Από τα Ομηρικά Επη μέχρι τα συμπόσια και τους Δειπνοσοφιστές, το φαγητό κατέχει δεσπόζουσα θέση στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία και συχνά, όπως μας λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ Αννα Λάμαρη, χρησιμοποιείται ως θεματικό μοτίβο στα έργα των μεγάλων κωμωδιογράφων. «Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη, για παράδειγμα, παρουσιάζουν συχνά στιγμές εορταστικών γευμάτων είτε στο πλαίσιο ενός γάμου, όπως στην “Ειρήνη”, ή ενός γλεντιού, όπως στις “Εκκλησιάζουσες”», σημειώνει.

Οι διατροφικές συνήθειες και το φαγητό μπαίνουν στο τραπέζι της αποψινής εκδήλωσης του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία θα διερευνήσει τις γέφυρες που ενώνουν τη διατροφή των αρχαίων Ελλήνων με τη σύγχρονη εποχή. «Τα συστήματα διατροφής είναι από τα πιο σταθερά συστήματα μέσα στον χρόνο. Το σιτάρι, το αμπέλι, το λάδι, η λεγόμενη “μεσογειακή τριάδα”, παραμένουν στον πυρήνα της διατροφής μέχρι και σήμερα και τα νέα προϊόντα που ήρθαν αργότερα, όπως η πατάτα, το καλαμπόκι και η ντομάτα, ενσωματώθηκαν σε μια προϋπάρχουσα δίαιτα», μας λέει ο Ευάγγελος Καραμανές, διευθυντής Ερευνών στην Ακαδημία Αθηνών.

Οι αρχαίοι Ελληνες έτρωγαν τρεις φορές την ημέρα, με το πρωινό και το μεσημεριανό να είναι ελαφριά γεύματα καθώς το κύριο γεύμα ήταν το δείπνο, το οποίο χωρίζονταν σε δύο φάσεις, του κυρίως φαγητού και του ποτού. «Στο δεύτερο μέρος απομακρύνονταν τα μεγάλα τραπέζια και ξεκινούσε το συμπόσιο. Οι δεύτερες τράπεζες περιελάμβαναν κρέας και πουλερικά σε μικρές ποσότητες, φρούτα, ξηρούς καρπούς, αυτό που θα λέγαμε σήμερα finger food», σημειώνει η κ. Λάμαρη.

Οι μεγάλες τομές στην πολιτισμική εξέλιξη του φαγητού στην Ελλάδα έγινε την περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά τη διάδοση των ηλεκτρικών ψυγείων. «Στον Μεσοπόλεμο οι ελληνικές πόλεις μεγαλώνουν και οι γιατροί της εποχής παρατηρούν ότι τα παιδιά είναι λιποβαρή και καθιερώνουν τη χορηγία γάλακτος στα σχολεία, ενώ μετά τον Εμφύλιο ήρθαν στην Ελλάδα τροφές όπως γάλα σε σκόνη, τυριά σε κονσέρβα κ.ά. Με την αμερικανική βοήθεια και αλλάζουν τα πρότυπα της διατροφής», υπογραμμίζει. Η εμφάνιση αργότερα των ηλεκτρικών ψυγείων έφερε επανάσταση στη συντήρηση των τροφών, αλλά έκαναν τη διαδικασία του φαγητού μια πιο μοναχική υπόθεση. Σήμερα, που η διατροφή είναι μέρος της ταυτότητας ενός ατόμου και τα παραδοσιακά προϊόντα γνωρίζουν νέα άνθηση, η ενημέρωση και η εκπαίδευση πάνω στη σωστή διατροφή είναι εξαιρετικά σημαντικές.

«Γύρω από ένα τραπέζι: Τα φαγητά και οι διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων στην αρχαιότητα και στα νεότερα χρόνια», Ακαδημία Αθηνών, Τετάρτη 13 Απριλίου, 6 μ.μ.