Άρθρο της Ψυχολόγου Τζήκα Ειρήνης: '' Άγχος και πανελλήνιες ''

Μία από τις πλέον αγχογόνες περιόδους για τους μαθητές είναι η προετοιμασία και η συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις

 Χιλιάδες μαθητές θα κληθούν να δώσουν πανελλήνιες και θα κάνουν την προσπάθειά τους για την εισαγωγή στη σχολή που επιθυμούν. Μία προσπάθεια που έχει αρχίσει εδώ και καιρό, ίσως και χρόνια. Όσο πλησιάζει όμως η στιγμή των εξετάσεων είναι πιθανό ο μαθητής να αισθανθεί άγχος.

Τι είναι λοιπόν το άγχος; Καταρχάς το άγχος είναι η συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αίσθημα φόβου, ανησυχίας και τρόμου όταν ο άνθρωπος βρεθεί μπροστά σε κάτι άγνωστο, πρωτόγνωρο και ίσως επικίνδυνο.  Σε πολλές καταστάσεις είναι αυτό που μας βοηθάει να παραμείνουμε ασφαλείς, καθώς ο εγκέφαλος ενεργοποιείται και μέσα από μια σειρά ενεργειών, στέλνει μήνυμα σε διάφορα όργανα ώστε να δράσουν για να εξασφαλίσουν την επιβίωση.

Στην περίπτωση των πανελληνίων ο μαθητής δε βρίσκεται πραγματικά αντιμέτωπος με κάτι απειλητικό για τη ζωή του. Ωστόσο για πολλούς οι εξετάσεις αποτελούν κομβικό σημείο ζωής που «διακυβεύονται» σημαντικά θέματα. Για κάποιους είναι η ευκαιρία τους να μπουν στη σχολή που επιθυμούν. Για κάποιους άλλους σηματοδοτούν το τέλος της σχολικής ζωής.  Για μερικούς είναι κάτι το διαδικαστικό και για άλλους που έχουν ξαναδώσει είναι μια γνώριμη διαδικασία. Το ποιο νόημα θα δώσει ο μαθητής στις εξετάσεις  επηρεάζει και το άγχος που θα νιώσει. Η πλειοψηφία των μαθητών πάντως «λαμβάνει» το μήνυμα ότι είναι θέμα «επιβίωσης».

Σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατάσταση διαδραματίζει η οικογένεια. Αρκετά συχνά, η ζωή της οικογένειας αλλάζει όταν το παιδί δίνει πανελλήνιες. Για παράδειγμα, μειώνονται οι έξοδοι και οι κοινωνικές συναναστροφές επειδή «διαβάζει το παιδί», οι καθημερινές κουβέντες επικεντρώνονται στο διάβασμα, ενώ εάν υπάρχουν μικρότερα αδέρφια τους δίνονται οδηγίες για ησυχία για να μην ενοχλήσουν τον μαθητή. Γίνεται επομένως αντιληπτό, το πώς επηρεάζεται η ζωή της οικογένειας αλλά και η σημασία που αποκτούν οι εξετάσεις για το μέλλον του μαθητή.

Παρακάτω δίνονται κάποιες οδηγίες για το μαθητή πριν τις εξετάσεις, κατά τη διάρκεια αυτών, αλλά και για τους γονείς. Είναι οδηγίες που δείχνουν μια ωφέλιμη κατεύθυνση γενικά αλλά δε σημαίνει πως πρέπει να τηρηθούν όλες. Εξαρτάται από τις συνθήκες ζωής κάθε οικογενείας. Επίσης όσο πιο κοντά χρονικά είναι ένα πολύ σημαντικό γεγονός, η αλλαγή συνηθειών και τρόπων «τη τελευταία στιγμή» μπορεί να ωφελήσει αλλά μπορεί να επιφέρει και μια μη ωφέλιμη αναστάτωση. Οπότε χρειάζεται η κάθε οικογένεια και ο μαθητής να ζυγίσουν τα δεδομένα τους και να επιλέξουν το καταλληλότερο συνδυασμό για εκείνους.

Πριν τις εξετάσεις

·         Προκειμένου να ανταπεξέλθει ο οργανισμός χρειάζεται κατάλληλες συνθήκες. Αυτά είναι ο καλός ύπνος, η καλή διατροφή και ένα υποστηρικτικό περιβάλλον.

·         Οργάνωση και προγραμματισμός στο διάβασμα της ύλης, τη σειρά των μαθημάτων αλλά και τις ώρες που θα διαρκεί το διάβασμα. Θα βοηθούσε η συνεννόηση με τους καθηγητές ώστε να δώσουν οδηγίες στο διάβασμα.

·         Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν διαλείμματα ώστε να μπορεί ο εγκέφαλος να διαχειριστεί τον όγκο των πληροφοριών που έμαθε, να τις «τακτοποιήσει» κι έτσι να μπορεί να αποδώσει στο μέγιστο όταν χρειαστεί

·         Οι κινητικές δραστηριότητες (περίπατος, τρέξιμο, γυμναστική, κ.α.) έχει αποδειχθεί πως είναι βοηθητικές στον οργανισμό όταν βρίσκεται σε συνθήκες άγχους, καθώς οδηγούν σε αποφόρτιση και χαλάρωση.

·         Προσοχή όμως στην αναλογία χρόνου! Ωφέλιμα για το άγχος τα διαλλείματα, οι βόλτες και οι κινητικές δραστηριότητες αλλά αυτή τη περίοδο πρέπει να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας οπότε σίγουρα δε πρέπει να απουσιάζουν αλλά και να μην καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό του διαθέσιμου χρόνου.

·         Για οτιδήποτε νιώθει και απασχολεί το μαθητή είναι σημαντικό να ξέρει πως μπορεί να μιλήσει και να το επικοινωνήσει. Οι γονείς, η ευρύτερη οικογένεια, γενικά ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να παίξει τεράστιο ρόλο στην ψυχολογική στήριξη του μαθητή την περίοδο αυτή.

Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων

·         Κάποιες φορές μπορεί ο μαθητής να έχει εφίδρωση, ταχυκαρδία ή να νιώσει πόνο στην κοιλιά. Αυτά είναι συμπτώματα άγχους και είναι λογικό να τα νιώσει. Καλό είναι να έχει ενημερωθεί ώστε να μην αγχωθεί περισσότερο. Επίσης μπορεί να πάρει βαθιές ανάσες, με αργό ρυθμό ώστε να δώσει χρόνο στον εγκέφαλο να ελέγξει το ρυθμό της καρδιάς.

·         Την ώρα των εξετάσεων μια γρήγορη ματιά στα θέματα ίσως αποδειχθεί ωφέλιμη αλλά μπορεί και να αγχώσει. Πάντως μία καλή στρατηγική διαχείρισης χρόνου είναι να ξεκινάει κάποιος με αυτά που ξέρει κι έπειτα να συνεχίσει με τα υπόλοιπα.

·         Καλό θα είναι να προγραμματίσει να αφήσει χρόνο στο τέλος της εξέτασης για να κάνει το τελευταίο έλεγχο.

·         Με το τέλος της εξέτασης κάθε μαθήματος μην προσπαθεί κάποιος να θυμηθεί τις απαντήσεις του. Τα περισσότερα θα είναι μπερδεμένα στο μυαλό του λόγω της υπερβολικής δουλειάς που έκανε νωρίτερα.

·         Ότι έγινε, έγινε! Θετικό ή αρνητικό. Ας στραφεί η προσοχή στο επόμενο μάθημα.

Γονείς

·         Να λειτουργούν υποβοηθητικά και υποστηρικτικά. Να αφήνουν το μαθητή να εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του χωρίς να ασκούν κριτική. Πολλές φορές όταν υπάρχει ένα αυτί να ακούει, αυτό και μόνο είναι ευεργετικό.

·         Θα ήταν καλό, χρήσιμο να μην ρωτούν συνεχώς για το διάβασμα. Να φεύγει μερικώς η προσοχή από τις εξετάσεις και όταν γίνεται κουβέντα για αυτό, να γίνεται με ήρεμο τρόπο ώστε να μειωθεί η ψυχολογική ένταση που προκαλεί.

·         Επίσης η χρήση αστείων με προσεκτικό τρόπο, λειτουργεί ως αποφόρτιση.

·         Η υποστήριξη του μαθητή και μετά το πέρας των εξετάσεων είναι πολύ σημαντική ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα τους.

Οι πανελλήνιες θεωρούνται ένα πολύ σημαντικό σημείο της ζωής των μαθητών και  τους επηρεάζουν με έντονο τρόπο. To άγχος ως παθολογική κατάσταση είναι κάτι πολύ πιο σοβαρό από αυτό που εννοούμε στη καθομιλουμένη. Πολλές φορές ένα γόνιμο άγχος κρατά το μαθητή σε εγρήγορση και είναι επιθυμητό. Εάν όμως ο μαθητής δυσκολεύεται να διαχειριστεί το άγχος αποτελεσματικά, ίσως είναι ωφέλιμο να απευθυνθεί ο ίδιος ή οι γονείς σε κάποιον ειδικό ώστε να τους κατευθύνει τη περίοδο αυτή.

Τζήκα Ειρήνη – Ψυχολόγος - Συνεργάτης του Κέντρου Εργοθεραπείας