Ο Πλούτος της Ελπίδας: Το μήνυμα της Κυριακής 30 Μαρτίου που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος

«ἵνα...ἰσχυράν παράκλησιν ἔχωμεν οἱ καταφυγόντες κρατῆσαι τῆς προκειμένης ἐλπίδος»

Όταν σβήνει η ελπίδα, η ζωή χάνει το νόημά της. Παρά ταύτα, κάποιοι θεώρησαν ότι, όταν δεν ελπίζουν σε τίποτα, είναι ελεύθεροι. Αυτό όμως είναι ένα άκομψο παιχνίδι λέξεων με το οποίο «παρενοχλούν» οι λογοπλόκοι την ανάγκη των ανθρώπων για ελπίδα. Θεωρούν την ελπίδα δουλεία στο μέλλον και αποτέλεσμα της αδυναμίας του ανθρώπου. Ισχυρίζονται ότι ο άνθρωπος που αισθάνεται πλήρης, δεν ελπίζει. Προφανώς μια τέτοια θεώρηση της ελπίδας είναι αποτέλεσμα μιας πολύ στενής αντίληψης για την ανθρώπινη ύπαρξη. Η ζωή του ανθρώπου περιορίζεται στο ενθάδε. Δεν χωρά μέσα της το ἀτελεύτητο και άπειρο της εν Χριστώ πνευματικής πορείας. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα οι υποσχέσεις του Θεού διαγράφονται. Μαζί τους διαγράφεται και όλη η χριστιανική ζωή, γιατί το νόημά της βρίσκεται στο μέλλον. «Οὐ γάρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλά τήν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Εβρ. 13, 14). Η αίσθηση ότι δεν έχουμε εδώ μόνιμη πατρίδα, αλλά ζητούμε κάποια που θα την κατοικήσουμε στο μέλλον, είναι η προϋπόθεση του αγώνα της πίστεως. Το μέλλον εμπνέει τον αγώνα μας στο παρόν και η ελπίδα μάς βοηθά να το προγευόμαστε. 

Ελπίδα και άσκηση

Ο Απόστολος Παύλος, ως άριστος γνώστης της ανθρώπινης ψυχής, ενίσχυε με την διδασκαλία του την ελπίδα των Χριστιανών, διότι είχε σαφή γνώση ότι η απουσία της δεν είναι ελευθερία, αλλά περιορισμός του ανθρώπου στην ασφυκτική επικράτεια του θανάτου. Στο αποστολικό ανάγνωσμα που θα διαβαστεί στους Ιερούς Ναούς την ερχομένη Κυριακή (30 Μαρτίου), χρησιμοποιώντας την Παλαιά Διαθήκη, παρουσιάζει το αμετάθετο της γνώμης του Θεού, προκειμένου να έχουμε –όσοι με το βάπτισμα καταφύγαμε σ’ Αυτόν– «ἰσχυράν παράκλησιν», δηλαδή παρηγοριά και ενθάρρυνση στο να κρατούμε «τῆς προκειμένης ἐλπίδος», της ελπίδας γι αυτά που εχουμε μπροστά μας, γι αυτά που μας υποσχέθηκε ο Χριστός ότι θα απολαύσουμε, αν κρατούμε σταθερά την ομολογία της πίστεως, αν δηλαδή πιστεύουμε στον Θεάνθρωπο Χριστό και σε ό,τι Αυτός μας δίδαξε. 

Όπως σημειώσαμε προηγουμένως, όταν διαγράφεται η ελπίδα, μαζί της διαγράφεται όλη η χριστιανική ζωή. Διότι όλος ο κόπος της ευαγγελικής ασκήσεως έχει το νόημά του στο μέλλον· αποβλέπει σ’ αυτά που μας υποσχέθηκε ο Χριστός. Πιστεύουμε στον λόγο του Χριστού και αναμένουμε την εκπλήρωση των υποσχέσεών Του στο μέλλον. Αυτή η αναμονή περιλαμβάνει όλον τον ασκητικό αγώνα της τηρήσεως των εντολών του Χριστού, ο οποίος είναι δυνατός, μόνον όταν υπάρχει ζωντανή ελπίδα. 

Η «προκειμένη» χριστιανική ελπίδα δεν είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργείται από τις ανάγκες της ψυχής, η οποία θέλει να κοπάσει το σάλο που την ταλαιπωρεί ή να ισορροπήσει τις δυνάμεις της. Πολλοί άνθρωποι χωρίς πίστη στον Θεό, χωρίς πίστη στην υπέρβαση της φθοράς και του θανάτου που μας δωρήθηκε με την ανάσταση του Χριστού, καλλιεργούν μια ενδοκοσμική ελπίδα, που δεν στηρίζεται στην αποκεκαλυμμένη πίστη, αλλά σε μια συναισθηματική τυφλή αισιοδοξία, που είναι ασταθής, όπως τα συναισθήματα. Η χριστιανική ελπίδα έχει κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία μάς περιγράφει με συνοπτικό και περιεκτικό τρόπο ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, ο συγγραφέας της Κλίμακος, τον οποίο εορτάζει η Εκκλησία μας κατά την Τετάρτη Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή την ερχομένη Κυριακή. Θα επικεντρώσουμε στην συνέχεια την προσοχή μας σε ορισμένα σημεία του τριακοστού λόγου του βιβλίου «Κλίμαξ», που έγραψε ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. 

Η ελπίδα της Κλίμακος

Η ελπίδα για τον άγιο Ιωάννη είναι «κράτος ἀγάπης». Είναι η δύναμη της αγάπης με την οποία σηκώνουμε τα βάρη όλων των έργων της, αναμένοντας στο μέλλον, αλλά και προαπολαμβάνοντας στο παρόν, τον μισθό αυτών των έργων. Χωρίς ελπίδα, δηλαδή, πνιγόμαστε στην φιλαυτία. Αν δεν ελπίζουμε σε ανάσταση των νεκρών και στην κατάργηση όλων των φθοροποιών δυνάμεων της ζωής, δεν μπορούμε αληθινά να αγαπήσουμε. Η ελπίδα που μάς έδωσε ο Χριστός με τις υποσχέσεις Του, μας ελευθερώνει από τον κλοιό του ατομοκεντρισμού και μάς κάνει ικανούς να αγαπούμε τους ανθρώπους, αλλά και όλη την κτίση, λογική και άλογη. Γι’ αυτό επιγραμματικά ο άγιος Ιωάννης γράφει: «Ἐλπίδος ἔλλειψης, ἀγάπης ἀφανισμός». 

Είναι φανερό ότι με την ελπίδα «δέδενται πόνοι, ταύτῃ κρέμανται κόποι, ταύτην κυκλοῖ ἔλεος». Όλος ο ασκητικός αγώνας του Χριστιανού «κρέμεται» από την ελπίδα. Ταυτόχρονα, όμως, η ελπίδα είναι «κόπων ἀνάπαυλα», διότι μάς δίνει την δυνατότητα, σαν σε αρραβώνα, να προγευόμαστε τα μέλλοντα. Είναι «ἀδήλου πλούτου πλοῦτος» και «ἀνενδοίαστος πρό θησαυροῦ θησαυρός». Ο θησαυρός βρίσκεται στο μέλλον, ο πλούτος που περιέχει είναι «ἄδηλος», η ελπίδα όμως, όταν δεν διαβρώνεται από ενδοιασμούς, μας πλουτίζει από τώρα με τον πλούτο του μελλοντικού θησαυρού, με την χάρη, δηλαδή, και το έλεος του Θεού. Έτσι, γλυκαίνει την πικρότητα του αγώνα εναντίον των παθών και του διαβόλου. Δίνει χαρά μέσα στους κόπους. 

Η χωρίς ενδοιασμούς, όμως ελπίδα έχει συγκεκριμένο «φυσιολογικό τοκετό». «Ἐλπίδα τίκτει δώρων Κυρίου πείρα». Ο Χριστός μάς δίνει τα δώρα Του, προκειμένου να γνωρίσουμε σε κάποιο βαθμό την ποιότητα της ζωής που μας υποσχέθηκε, ώστε η ελπίδα μας να στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα. Αυτός που δεν γεύτηκε τις δωρεές του Θεού «οὐκ ἀδίστακτος μένει». Διακατέχεται από δισταγμούς. Δεν κρατά σταθερά την ελπίδα. Σαλεύεται από αμφιβολίες και φόβους. 

Ο Θεός μάς δίνει πλούσιες τις δωρεές Του. Χρειάζεται να αποκτήσουμε πνευματική ευαισθησία, ώστε να τις καταλαβαίνουμε. Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε πνευματική ευαισθησία, για να μπορούμε να ελπίζουμε ανενδοιάστως. 

π.Θωμάς Βαμβίνης