Ο «λογαριασμός» της Ολυμπίας και της Ιόνιας Οδού

Πόσο κόστισαν οι δύο νέοι αυτοκινητόδρομοι

Η δεύτερη γενιά οδικών παραχωρήσεων ολοκληρώνεται. Μετά τις σήραγγες στα Τέμπη, μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα εγκαινιάζεται η Κορίνθου-Πατρών και ακολουθούν o Ε65 και η Ιονία Οδός.

Οι τέσσερις οδικοί άξονες έρχονται να αλλάξουν τον χάρτη της Ελλάδας, μειώνοντας αποστάσεις, δημιουργώντας ασφαλείς συνθήκες οδήγησης, ευνοώντας μεταφορές και τουρισμό. Ομως η διαδρομή από το 2007 έως σήμερα ήταν περιπετειώδης, με αποτέλεσμα η υπόθεση των τεσσάρων οδικών παραχωρήσεων να έχει μέχρι στιγμής κοστίσει στο Δημόσιο, στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στους οδηγούς περισσότερο από 6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη βελτίωση του εθνικού οδικού δικτύου της χώρας. Το σχέδιο ξεκινούσε από μια βασική παραδοχή: το Δημόσιο δεν έχει τα χρήματα για να ανακατασκευάσει το βασικό εθνικό δίκτυο. Η κατασκευή του, λοιπόν, θα ανετίθετο σε ιδιώτες, με αντάλλαγμα την εκμετάλλευσή του για 30 χρόνια. Το Δημόσιο θα συμμετείχε με ένα μικρό ποσοστό του κόστους κατασκευής –το 25%– και, με το πέρασμα του χρόνου, θα αύξανε το μερίδιό του στα όποια έσοδα. Ακόμα 26% θα προερχόταν από τα διόδια. Σύμφωνα με τα αρχικά χρονοδιαγράμματα, οι άξονες Μαλιακού-Κλειδιού και Κορίνθου-Καλαμάτας θα έπρεπε να είναι έτοιμοι στις αρχές του 2012, ο Ε65 και η Ιονία Οδός στα τέλη του 2013 και το Ελευσίνα-Πάτρα-Τσακώνα στα μέσα του 2014.

Στην πορεία τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι. Κατ’ αρχήν, πέρα από την υπέρμετρη φιλοδοξία τους, οι συμβάσεις παραχώρησης βασίστηκαν σε πολλές λανθασμένες παραδοχές: το Δημόσιο δεσμευόταν να ολοκληρώσει αρχαιολογικές ανασκαφές και απαλλοτριώσεις σε χρόνους που δεν είχε επιτύχει ποτέ, ενώ αποδεχόταν αυστηρές ρήτρες (αποζημιώσεων) σε περίπτωση που αποτύγχανε. Το γλυκό «έδεσε» με μια σειρά από διατάξεις, που έκαναν εξαιρετικά επιβλαβή για το Δημόσιο την καταγγελία της σύμβασης με τον ιδιώτη. Ευθύνες για όλα αυτά ουδέποτε αναζητήθηκαν.

Τα πρώτα προβλήματα εμφανίστηκαν μόλις μερικούς μήνες αργότερα. Τα έργα σταμάτησαν το 2011 και επανεκκινήθηκαν το 2013, με την αναθεώρηση των συμβάσεων (στην οποία το Δημόσιο θυσίασε τα βασικά του «ατού» υπέρ της ολοκλήρωσης των έργων). Τα προβλήματα όμως παρέμεναν και χρειάστηκε δεύτερος γύρος συμφωνιών (και αποζημιώσεων) για να φθάσουμε, ασθμαίνοντας, στη σημερινή ημέρα. Με μια σημαντική διαφορά σε σχέση με το παρελθόν: η «Διαύγεια» έδωσε για πρώτη φορά στον πολίτη την ευκαιρία να παρακολουθήσει όλη τη διαδρομή των έργων, όλες τις πληρωμές και τις συμπληρωματικές συμβάσεις.

Ιονία Οδός: Το κόστος του Δημοσίου και τα έσοδα από τα διόδια

Το τμήμα Αντιρρίου-Ιωαννίνων μειώνει στο μισό τον χρόνο (1,4 ώρες από 3,5 σήμερα) που χρειάζεται για τη διαδρομή. Το έργο που ανέλαβε να κατασκευάσει και να εκμεταλλεύεται για 30 χρόνια η κοινοπραξία Νέα Οδός, με κατασκευαστή την κοινοπραξία Euroionia, δόθηκε «πακέτο» με το τμήμα Μεταμόρφωσης-Σκάρφειας και Σχηματαρίου-Χαλκίδας της ΠΑΘΕ, προκειμένου από τα διόδιά τους να αντληθούν έσοδα για την κατασκευή της Ιονίας Οδού.

Ας ξεκινήσουμε με τα οικονομικά στοιχεία του έργου. Η αρχική χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου-Ε.Ε. στο έργο ήταν 360 εκατ. ευρώ. Με τη συμφωνία επανεκκίνησης του 2013, το Δημόσιο δέχθηκε να συνεισφέρει ακόμα 279 εκατ. ευρώ. Επιπλέον ο κατασκευαστής έχει λάβει 106,5 εκατ. ευρώ σε αποζημιώσεις και ο παραχωρησιούχος 95 εκατ., τα οποία αυξάνονται με τη δεύτερη συμφωνία αποζημίωσης (2016) κατά 150 εκατ. και 24 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Σύνολο, 1.014,5 εκατ. ευρώ. Με άλλα λόγια η άμεση συμμετοχή του Δημοσίου στο έργο σχεδόν τριπλασιάστηκε.

Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν τα έσοδα από τα διόδια (που καλύφθηκαν από την Ε.Ε. και τους ίδιους τους οδηγούς): το 2008-2015 η Νέα Οδός έλαβε 597,7 εκατ. ευρώ. Επιπλέον το Δημόσιο διέθεσε περίπου 20 εκατ. ευρώ για αρχαιολογικές εργασίες και 135 εκατ. ευρώ για απαλλοτριώσεις. Σύνολο: 1,7 δισ. ευρώ για την κατασκευή της Ιονίας Οδού και την πραγματοποίηση εργασιών αναβάθμισης στο τμήμα Μεταμόρφωσης-Σκάρφειας (παράλληλα με τη λειτουργία του).

Λίγα λόγια για το έργο: ο νέος οδικός άξονας Αντιρρίου-Ιωαννίνων έχει μήκος 196 χλμ. και είναι κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου σε νέα χάραξη. Δύο σημαντικά τμήματα, η παράκαμψη Αγρινίου (33 χλμ.) και η παράκαμψη Αρτας (17 χλμ.) κατασκευάστηκαν με έξοδα του Δημοσίου και παραδόθηκαν στον παραχωρησιούχο (βρίσκονται σήμερα σε κυκλοφορία). Το κόστος της διαδρομής σε διόδια για τα Ι.Χ. θα είναι 12,45 ευρώ. Στην Ιονία Οδό θα κατασκευαστούν μέσα στη χρονιά πέντε σταθμοί εξυπηρέτησης αυτοκινήτων (ΣΕΑ) και ακόμα ένας στην ΠΑΘΕ, στην Αταλάντη.

Κόρινθος-Πάτρα: Πώς «συμπληρώθηκε» η τελική χρηματοδότηση

Η αρχική χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου στο έργο ήταν 608 εκατ. ευρώ και η πρόσθετη (2013) ήταν 250 εκατ. ευρώ. Η παραχωρησιούχος «Ολυμπία Οδός» έχει λάβει αποζημίωση 91,11 εκατ. ευρώ για την καθυστέρηση στην ημερομηνία έναρξης παραχώρησης (συν 1,6 εκατ. σε τόκους υπερημερίας) και 30 εκατ. ευρώ για διάφορες αποζημιώσεις. Το 2013 ο κατασκευαστής (κοινοπραξία Απιον Κλέος) έλαβε με δύο συμφωνίες, ενόψει επανεκκίνησης των έργων, 223 εκατ. ευρώ και ακόμα 38 εκατ. ο παραχωρησιούχος. Με τη συμφωνία ολοκλήρωσης του έργου το 2016 αποφασίστηκε να καταβληθούν αποζημιώσεις και πριμ επιτάχυνσης 145,1 εκατ. ευρώ στον κατασκευαστή και 69,7 εκατ. ευρώ στον παραχωρησιούχο.

Ο λογαριασμός δεν τελειώνει εδώ. Η κοινοπραξία Απιον Κλέος έλαβε ακόμα περί τα 23 εκατ. ευρώ για την τοποθέτηση των στηθαίων ασφαλείας με τις νέες προδιαγραφές (μελέτη-κατασκευή), καθώς και περίπου 10,7 εκατ. ευρώ για την κατασκευή των σημείων συνάντησης του αυτοκινητόδρομου με τη σιδηροδρομική γραμμή. Οσον αφορά τα έσοδα από τα διόδια, η Ολυμπία Οδός έχει λάβει το 2008-2015 συνολικά 574,3 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον οι αρχαιολογικές ανασκαφές όλου του έργου κόστισαν συνολικά περί τα 40 εκατ. ευρώ, οι απαλλοτριώσεις 223,7 εκατ. ευρώ (συν ακόμα 20 εκατ. ευρώ συμπληρωματικών απαλλοτριώσεων που εκκρεμούν). Το Δημόσιο, πάντως, διεκδικεί από την Ολυμπία Οδό 34 εκατ. ευρώ λόγω μείωσης του τεχνικού αντικειμένου του έργου (με το «κόψιμο» του τμήματος Πάτρας-Πύργου-Τσακώνας) και η υπόθεση έχει παραπεμφθεί σε διαιτησία.

Επομένως: Δημόσιο, Ευρωπαϊκή Ενωση και οδηγοί (μέσω διοδίων) κατέβαλαν στην Ολυμπία Οδό και στην κοινοπραξία Απιον Κλέος περίπου 2 δισ. ευρώ για την κατασκευή του δρόμου και τα έξοδα λειτουργίας του (προσωπικό, διαχείριση κυκλοφορίας κ.λπ.), χωρίς να συνυπολογίζονται τα διόδια του 2016-2017. Αν σε αυτά προστεθούν αρχαιολογικά και απαλλοτριώσεις, τότε το κόστος για το Δημόσιο και την Ε.Ε. (με τη συμβολή και των χρηστών του δρόμου) ξεπερνάει μέχρι στιγμής τα 2,34 δισ. ευρώ. Πάντως, η διαδρομή Αθήνας-Πάτρας για ένα Ι.Χ. θα κοστίζει 11,50 ευρώ.