1o Συνέδριο Ρομά «Βιώσιμες λύσεις & παρεμβάσεις για την κοινωνική ένταξη των Ρομά»

Χριστίνα Αλεξοπούλου: «Για να επιτευχθεί η κοινωνική συνοχή απαιτείται η υιοθέτηση μιας ολιστικής προσέγγισης»

Για την κοινωνική ένταξη και τη συμπερίληψη των Ρομά, μίλησε σήμερα η Υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Βουλευτής Αχαΐας, Χριστίνα Αλεξοπούλου στο 1ο Συνέδριο Ρομά «Βιώσιμες λύσεις & παρεμβάσεις για την κοινωνική ένταξη των Ρομά» που οργάνωσε η Αντιπεριφέρεια Κοινωνικής Πολιτικής & Οικογένειας της Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, ο Δήμος Δυτικής Αχαΐας και η «ΑΜΚΕ ΠΥΡΩΣΙΣ», στην Κάτω Αχαΐα.

"Η ένταξη των Ρομά για να επιτευχθεί προϋποθέτει πρωτίστως τη διαμόρφωση ευέλικτων δικτύων οριζόντιας και κάθετης συνεργασίας με όλους τους συναρμόδιους φορείς που έχουν εύλογο ενδιαφέρον για την επίτευξη της, τόνισε η Υφυπουργός.  

Στη συνέχεια η κα Αλεξοπούλου αναφέρθηκε στη Δυτική Ελλάδα όπου διαμένουν περίπου 15.000 κάτοικοι Ρομά σε 65 περιοχές (8 τύπου 1, 38 τύπου 2, 15 τύπου 3, ενώ έχουν καταγραφεί και 47 περιοχές όπου μένουν διάσπαρτα) και αποτελούν το 13% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας και τόνισε. 

"Η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει πως για να επιτευχθεί η κοινωνική συνοχή απαιτείται η υιοθέτηση μιας ολιστικής προσέγγισης ώστε να αντιμετωπιστούν συνολικά οι προκλήσεις, τόσο στον τομέα της στέγασης και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, όσο και της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη. Πρωτίστως, όμως θα πρέπει να σπάσουμε τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που στέκονται εμπόδιο ώστε οι Ρομά συμπολίτες μας να απολαμβάνουν ισότιμα τα κοινωνικά αγαθά μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Παράλληλα, θα πρέπει και μέλη των Ρομά κοινοτήτων να απορρίψουν αναχρονιστικές αντιλήψεις και συνήθειες, όπως οι πρώιμοι γάμοι που οδηγούν σε μια απότομη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή με πολλαπλές συνέπειες στην προσωπική ανάπτυξη του κάθε ατόμου και κυρίως των κοριτσιών και των γυναικών. Στην προσπάθεια αυτή βασικό ρόλο έχουν οι Δήμοι αλλά και οι ίδιοι οι Ρομά".

Η διευθέτηση των κοινωνικών ζητημάτων των Ρομά στο πιο άμεσο   επίπεδο -περιφερειακό και τοπικό διευκολύνει την επίλυσή τους  καθώς όταν η λήψη αποφάσεων  είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στους πολίτες μπορεί αποτελεσματικότερα να ανταποκριθεί στις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

Κλείνοντας η Υφυπουργός δήλωσε ότι "Η ελληνική πολιτεία έχει υποχρέωση να διασφαλίσει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ισότιμη οικονομική και κοινωνική συμμετοχή".

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

Η σημερινή ημερίδα σηματοδοτεί  την ενεργή υποστήριξη και εμπλοκή  όλων των συναρμόδιων φορέων στο κρίσιμο ζήτημα της κοινωνικής ένταξης και συμπερίληψης των Ρομά. Η ένταξη των Ρομά για να επιτευχθεί προϋποθέτει πρωτίστως τη διαμόρφωση ευέλικτων δικτύων οριζόντιας και κάθετης συνεργασίας με όλους τους συναρμόδιους φορείς που έχουν εύλογο ενδιαφέρον για την επίτευξη της.   Οι Ρομά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής λαϊκής παράδοσης της περιοχής μας και η παρουσία τους στον τόπο μας καταγράφεται ήδη από την εποχή του Βυζαντίου. Οι Ρομά στην Ελλάδα δεν αποτελούν μία ομοιογενή ομάδα και αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση, το μορφωτικό τους επίπεδο  και τις συνθήκες διαβίωσης τους. Οι Ρομά που ζουν σε περιθωριοποιημένες συνθήκες δεν συμμετέχουν αποτελεσματικά στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της χώρας εξαιτίας διακρίσεων, αρνητικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων σε βάρος τους από την πολιτεία, την αγορά και άλλους πολίτες.

Σήμερα, σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή,  οι Ρομά στην χώρα μας είναι περίπου 118.000 και αποτελούν το 1,13% του μόνιμου πληθυσμού της χώρας, ενώ οι περιοχές που διαμένουν διαχωρίζονται σε τρείς τύπους, αναλόγως με τις συνθήκες διαβίωσης. Οι περιοχές τύπου 1 αφορούν καταυλισμούς με άσχημες συνθήκες διαβίωσης, στις περιοχές τύπου 2   συναντάμε ανθρώπους να μένουν τόσο πρόχειρα παραπήγματα όσο και σε σπίτια αλλά οι υποδομές δεν είναι επαρκής, ενώ οι περιοχές τύπου 3 είναι περιοχές εντός του αστικού ιστού. Επιπλέον, αρκετοί μένουν διάσπαρτα μέσα στον αστικό ιστό.

Περιοχές όπου κατοικούν Ρομά έχουν καταγραφεί και στις 13 Περιφέρειες, με υψηλότερα ποσοστά συγκέντρωσης στις Περιφέρειες Αττικής (25%), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (17%), Θεσσαλίας (14%), Δυτικής Ελλάδας (13%). Συνολικά εντοπίζονται 462 περιοχές διαβίωσης Ρομά, εκ των οποίων οι 266 είναι οικισμοί (τύπου Ι, ΙΙ και ΙΙΙ) και οι 196 είναι περιοχές όπου διαβιούν διάσπαρτα.  Οι 462 περιοχές συνολικά παρουσιάζουν ελλείψεις στις βασικές υποδομές (πρόσβαση σε πόσιμο νερό,   δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης,  δίκτυο ηλεκτροδότησης, ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, κάδους απορριμμάτων/συχνή αποκομιδή.

Στην Δυτική Ελλάδα διαμένουν περίπου 15.000 κάτοικοι Ρομά σε 65 περιοχές (8 τύπου 1, 38 τύπου 2, 15 τύπου 3, ενώ έχουν καταγραφεί και 47 περιοχές όπου μένουν διάσπαρτα) και αποτελούν το 13% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας. 

Η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει πως για να επιτευχθεί η κοινωνική συνοχή απαιτείται η υιοθέτηση μιας ολιστικής προσέγγισης ώστε να αντιμετωπιστούν συνολικά οι προκλήσεις, τόσο στον τομέα της στέγασης και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, όσο και της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη. Πρωτίστως, όμως θα πρέπει να σπάσουμε τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που στέκονται εμπόδιο ώστε οι Ρομά συμπολίτες μας να απολαμβάνουν ισότιμα τα κοινωνικά αγαθά μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Παράλληλα, θα πρέπει και μέλη των Ρομά κοινοτήτων να απορρίψουν αναχρονιστικές αντιλήψεις και συνήθειες, όπως οι πρώιμοι γάμοι που οδηγούν σε μια απότομη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή με πολλαπλές συνέπειες στην προσωπική ανάπτυξη του κάθε ατόμου και κυρίως των κοριτσιών και των γυναικών.

Είναι γεγονός ότι η ειδική κοινωνική ομάδα των Ρομά αντιμετωπίζει σύνθετες και διατομεακές διακρίσεις, οι οποίες αναπαράγουν τον φαύλο κύκλο του κοινωνικού αποκλεισμού. Η κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά απαιτεί σταθερή και συστηματική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών ώστε οι πολιτικές που τους αφορούν να είναι αποτελεσματικές. Στην προσπάθεια αυτή βασικό ρόλο έχουν οι Δήμοι αλλά και οι ίδιοι οι Ρομά.

Η διευθέτηση των κοινωνικών ζητημάτων των Ρομά στο πιο άμεσο   επίπεδο -περιφερειακό και τοπικό διευκολύνει την επίλυσή τους  καθώς όταν η λήψη αποφάσεων  είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στους πολίτες μπορεί αποτελεσματικότερα να ανταποκριθεί στις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

Η ελληνική πολιτεία έχει υποχρέωση να διασφαλίσει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ισότιμη οικονομική και κοινωνική συμμετοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική ένταξη των Ρομά της περιόδου 2021-2030 στοχεύει στην περαιτέρω αντιμετώπιση των προκλήσεων που παραμένουν διαχρονικά επίκαιρες, με έμφαση στα εξής:

•             Ενίσχυση των παρεμβάσεων μετεγκατάστασης και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, ένταξη στον ευρύτερο αστικό ιστό (διασπορά στον αστικό ιστό ή πλήρης σύνδεση με την πλησιέστερη πόλη).

•             Ανάπτυξη στοχευμένων υποστηρικτικών κοινωνικών παρεμβάσεων για τη διασφάλιση και τη βελτίωση της καθολικής και ισότιμης πρόσβασης των Ρομά στις δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, της πρόληψης, της πρώιμης διάγνωσης, της θεραπείας και της αποκατάστασης της ψυχικής υγείας και των χρόνιων παθήσεων, της απεξάρτησης από τις διαφορετικές μορφές εξαρτήσεων, της ενίσχυσης των υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικής φροντίδας.

•             Ενίσχυση της πρόσβασης και παραμονής στην εκπαίδευση με συμπληρωματικά μαθησιακά κίνητρα/ έμφαση στη βιωματική μάθηση και στην αποδοχή της διαφορετικότητας/ σύνδεση της εκπαίδευσης με τον πολιτισμό και τις τέχνες, δίνοντας το έναυσμα για την προσέγγιση κοινωνικών θεμάτων μέσα στην τάξη/  έμφαση στη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την κατάλληλη υποδοχή των μαθητών/τριών από τις σχολικές μονάδες.

•             Αντιμετώπιση αποκλεισμού από τις τυπικές μορφές εργασίας και των κινδύνων που δημιουργεί η εργασία σε συνθήκες επισφαλούς απασχόλησης (π.χ. αδυναμία εξασφάλισης σταθερού και επαρκούς εισοδήματος), με στόχο τη δημιουργία βιώσιμων ευκαιριών απασχόλησης και την εν γένει βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

•             Επίλυση αστικοδημοτικών ζητημάτων και της έλλειψης εγγράφων (π.χ. μη εγγραφή ή πλημμέλειες στην εγγραφή στα δημοτολόγια, μη κατοχή δελτίου ταυτότητας, προβλήματα στην απόδοση ΑΦΜ ή ΑΜΚΑ), γεγονός που επιτείνει τον κοινωνικό αποκλεισμό των Ρομά και δυσχεραίνει την πρόσβαση σε εισοδηματικούς πόρους, αγαθά και υπηρεσίες.

•             Εστίαση στην ενδυνάμωση της συμμετοχής των Ρομά στην κοινωνική, οικονονομική και πολιτική ζωή.

•             Διαμόρφωση συνθηκών για την ανάπτυξη κοινωνικού διαλόγου και συναίνεσης μέσω της κοινωνικής χειραφέτησης, αξιοποίησης τοπικών δικτύων διαβούλευσης και της ενεργού συμμετοχής των ίδιων των Ρομά και ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών στα κοινωνικά δρώμενα.

•             Ενίσχυση της ομαλής κοινωνικής συνύπαρξης των Ρομά στην τοπική κοινωνία με ανάδειξη των βασικών προβλημάτων και πιθανών τρόπων διαχείρισης καθώς και των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων στο πλαίσιο της κοινής συνύπαρξης.

•             Κινητοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης και παροχή γενικών κατευθυντήριων αρχών ώστε να γίνεται συστηματική χαρτογράφηση και εντοπισμός των αναγκών των Ρομά σε τοπικό επίπεδο και να ενθαρρύνεται συντονισμένα η ανάπτυξη συγκεκριμένων τοπικών και εθνικών πολιτικών και παρεμβάσεων βάσει δεδομένων για την ανταπόκριση στις καταγεγραμμένες ανάγκες των Ρομά (evidence based policy).

•             Καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά και στοχευμένες παρεμβάσεις για την  κατάρτιση και ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού των δημόσιων υπηρεσιών και υποστηρικτικών δομών του κράτους.

•             Ενδυνάμωση νέων και γυναικών Ρομά μέσω δράσεων ανάπτυξης δεξιοτήτων και συμβουλευτικής για την επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη, με έμφαση στην ευαισθητοποίησή τους στα θέματα της ισότητας των φύλων, των πρώιμων γάμων και της κοινωνίας των πολιτών (civic competence and engagement) και την ένταξη των νέων και γυναικών Ρομά στην τοπική κοινωνία.

•             Καταπολέμηση των αιτιών της παραβατικότητας σε περιοχές που διαβιούν Ρομά καθώς και της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών ιδιαίτερα σε νεαρές ηλικίες.

•             Καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού και ψηφιακή ενσωμάτωση των Ρομά μέσα από δράσεις που θα συμπεριλαμβάνουν τον ψηφιακό «εγγραμματισμό» των νέων Ρομά.

Οι στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από την ανάπτυξη ευρύτερων συνεργιών με την ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων και κυρίως των ίδιων των Ρομά. Το σημερινό συνέδριο αποδεικνύει έμπρακτα το ουσιαστικό ενδιαφέρον της πολιτείας αλλά και της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης και πρωτίστως την εμπέδωση της «κοινής ευθύνης» για την επίτευξη ενός θετικού αποτελέσματος.