Υδρογονάνθρακες: Τίτλοι τέλους για το Κατάκολο

Έπειτα από περισσότερο από μια δεκαετία προσπαθειών, το κοίτασμα του Κατακόλου φαίνεται πως περνά οριστικά στην ιστορία.

Όχι ως παραγωγικό έργο, αλλά ως ένα σχέδιο που δεν ευοδώθηκε ποτέ, μια από τις τελευταίες και πλέον κραυγαλέες προσπάθειες για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στη Δυτική Ελλάδα που έπεσε στο κενό.

Με την ένταξη της περιοχής στο Θαλάσσιο Πάρκο του Ιονίου, που ανακοινώθηκε επισήμως χθες από τον Πρωθυπουργό και τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου στο πλαίσιο του νέου Εθνικού Σχεδίου για την Προστασία της Φύσης στο οποίο εκτός από το Ιόνιο εντάσσεται και το Νότιο Αιγαίο, το Κατάκολο δεν έχει πλέον μέλλον ως παραχώρηση εκμετάλλευσης.

Το μπλοκ της Δυτικής Ελλάδας ήταν η μοναδική ενεργή παραχώρηση στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο που είχε περάσει σε φάση «ανάπτυξης» από την Energean, η οποία από το 2014 κατείχε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης μαζί με την Trajan Oil.

Η επίσημη παρουσίαση του σχεδιασμού για τα θαλάσσια πάρκα έρχεται λίγες μόλις ημέρες μετά τις προκλητικές δηλώσεις της κυβέρνησης της Λιβύης για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων εντός περιοχών που η Ελλάδα θεωρεί μέρος της δικής της υφαλοκρηπίδας και χθες πυροδότησε νέο γύρο αντιδράσεων από την Άγκυρα.

Σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα, η κυβέρνηση Ερντογάν εμφανίζεται ενοχλημένη από την ελληνική πρωτοβουλία, θεωρώντας ότι οι ανακηρύξεις θαλάσσιων πάρκων συνιστούν μονομερή ενέργεια και απόπειρα εμπέδωσης κυριαρχικών δικαιωμάτων μέσω περιβαλλοντικού μανδύα. Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, με νέα επίσημη τοποθέτηση, επανέφερε τη ρητορική περί «μεταβολής του status quo στο Αιγαίο» και αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά και βραχονησίδες. Η κυβέρνηση παρακολουθεί με ψυχραιμία την κλιμάκωση του κοινού μετώπου Άγκυρας και Λιβύης με τον υπουργό Περιβάλλοντος να δηλώνει χθες ότι το ενδιαφέρον που εκδήλωσε η Chevron δείχνει τη de facto αναγνώριση των δικαιωμάτων της Ελλάδας στις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές και από το εξωτερικό και πρόσθεσε ότι με βάση τις συζητήσεις που έχει κάνει μέχρι τώρα τόσο με τη Chevron όσο και με άλλες εταιρίες, πιστεύει ότι θα εκδηλωθεί ενδιαφέρον για τις συγκεκριμένες περιοχές.

Η ιστορία του Κατακόλου

Το κοίτασμα του Κατακόλου που «σβήνει» από το χάρτη τν παραχωρήσεων βρίσκεται στη δυτική ακτή της Πελοποννήσου και ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Είναι έως σήμερα η μοναδική περιοχή στη Δυτική Ελλάδα με αποδεδειγμένη ανακάλυψη πετρελαίου και φυσικού αερίου με τα ανακτήσιμα αποθέματα να υπολογίζονται σε 18 εκατομμύρια boe.

Το έργο ενσωματώνεται πλέον στη ζώνη αυστηρής προστασίας του υπό σύσταση Θαλάσσιου Πάρκου Ιονίου, κάτι που ουσιαστικά θέτει οριστικό τέλος στις εξορυκτικές βλέψεις στην περιοχή.

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν η Εmerge an θα διεκδικήσει κάποιου είδους αντάλλαγμα ή αποζημίωση από το ελληνικό Δημόσιο. Όμως, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, η αξία των δυνητικών αποθεμάτων του Κατακόλου καταγράφεται στα 140 εκατ. δολάρια στα λογιστικά της βιβλία.

Το Κατάκολο ήταν για χρόνια το «τελευταίο ώριμο μπλοκ» από το χαρτοφυλάκιο για την αξιοποίηση των ελληνικών κοιτασμάτων. Είχε ανακαλυφθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, αλλά η πραγματική κινητοποίηση ήρθε πολύ αργότερα.

Τον Αύγουστο του 2013 εκδόθηκε η απόφαση Έγκρισης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που καθόρισε τις απαιτήσεις περιβαλλοντικής παρακολούθησης στην ευρύτερη και άμεση περιοχή των εργασιών έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων. Τον Αύγουστο του 2016 ο Μισθωτής προχώρησε στη γνωστοποίηση της εκμεταλλευσιμότητας του κοιτάσματος «Δυτικό Κατάκολο» και εισήλθε σε μία 25ετή άδεια εκμετάλλευσης. Για να ξεκινήσει η παραγωγή έπρεπε να εγκριθεί η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων η οποία έχει κατατεθεί στο ΥΠΕΝ από το 2018 χωρίς μέχρι σήμερα να έχει πάρει το πράσινο φως.

Τέσσερις ενεργές παραχωρήσεις στο Ιόνιο

Η θαλάσσια περιοχή του Ιονίου φιλοξενούσε μέχρι πρόσφατα τέσσερις παραχωρήσεις για έρευνα υδρογονανθράκων: το Μπλοκ 2, το Μπλοκ 10 (Κυπαρισσιακός Κόλπος), το Μπλοκ Ιονίου, και το Κατάκολο. Οι τρεις πρώτες εξακολουθούν να βρίσκονται σε ερευνητική φάση, με σεισμικά δεδομένα (2D και 3D) να έχουν συλλεχθεί τα τελευταία χρόνια.

Οι παραχωρήσεις αυτές διαχειρίζονται από την HELLENiQ Upstream, θυγατρική του Ομίλου Helleniq Energy, με κάποιες να είχαν στο παρελθόν κοινοπρακτική συμμετοχή της ισπανικής Repsol, η οποία όμως αποχώρησε από την ελληνική αγορά. Με το φυσικό αέριο να προβάλλει ως καύσιμο-γέφυρα στην ενεργειακή μετάβαση, η στρατηγική στροφή της ΕΕ –και της Ελλάδας– σε νέες παραχωρήσει δημιουργεί πλέον νέα δεδομένα για την χώρα.

Παρά τα δεδομένα που έχουν συγκεντρωθεί και τις επιστημονικές ενδείξεις για την ύπαρξη πετρελαϊκών συστημάτων, η αμφισβήτηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των εξορύξεων φαίνεται να επικρατεί σύμφωνα με την πρόταση των θαλάσσιων πάρκων που δόθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση.

Το Ιόνιο, ως περιοχή με πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα, ισχυρή παρουσία ειδών όπως ο φυσητήρας και η φώκια Monachus monachus, αποκτά πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στον νέο σχεδιασμό προστασίας της φύσης και του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου προτείνεται να εξεταστεί η εφαρμογή ρυθμίσεων για την προστασία των ειδών. Όπως αναφέρεται ακούσιες διαρροές πετρελαίου, φυσικού αερίου και χημικών ουσιών μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή ρύπανση, επηρεάζοντας σημαντικά τα είδη και τους οικοτόπους της ευρύτερη περιοχής. Επιπλέον, οι υποδομές που σχετίζονται με την εξόρυξη, όπως αγωγοί και πλατφόρμες, ενδέχεται να προκαλέσουν καταστροφή κρίσιμων τύπων οικοτόπων και ενδιαιτημάτων τα οποία αξιοποιούνται από είδη της περιοχής. Σε άλλο σημείο του σχεδιασμού αναφέρεται ότι κατά την έναρξη της εξορυκτικής δραστηριότητας, είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν οι πιθανές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Στον Αστακό οι υποστηρικτικές δραστηριότητες

Όσον αφορά τις υποστηρικτικές εγκαταστάσεις (λιμενικές εγκαταστάσεις, ελικοδρόμια, διυλιστήρια, μηχανουργεία, εγκαταστάσεις επισκευής-συντήρησης, αποθήκες), προτείνεται η απαγόρευση χωροθέτησής τους σε ολόκληρη τη χερσαία και θαλάσσια περιοχή των νησιών της Περιφέρειας Ιουνίου. Εξαίρεση αποτελούν οι εγκαταστάσεις που μπορούν να ενσωματωθούν στις πλατφόρμες εξόρυξης. Προτείνεται μάλιστα η αναζήτηση των κατάλληλων χώρων για τις υποδομές αυτές στην παραλιακή ζώνη της δυτικής ηπειρωτικής χώρας, όπως η περιοχή της ΝΑΒΙΠΕ Αστακού.Να σημειωθεί επίσης ότι στα δύο νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα Νοτίων Κυκλάδων και Ιονίου προτείνεται καθολική απαγόρευση της αλιείας με μηχανότρατα ή βιντζότρατα, όπως συμβαίνει σήμερα στο υφιστάμενο Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου. Διατηρούνται πάντως, βιώσιμες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία και η μικρή παράκτια αλιεία.