Σοβαρά προβλήματα υφαλμύρινσης και νιτρορύπανσης των υπόγειων υδάτων στη Δυτική Αχαΐα

ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΑΚΗΣ ΕΣΠΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΠΑ

Άκρως ενδιαφέροντα, όσο και ανησυχητικά για την κατάσταση των υπόγειων υδάτων στη Δυτική Αχαΐα, ήταν τα συμπεράσματα της εσπερίδας που διοργάνωσε η ΟΙΚΙΠΑ την Τετάρτη 17-4-2024 στην αίθουσα του ΤΕΕ Δ. Ελλάδας, με αφορμή τη συμπλήρωση 38 χρόνων ενεργού δράσης. Η εσπερίδα πραγματεύτηκε το πάντα επίκαιρο θέμα της διαχείρισης του νερού και εστίασε στη «σημασία των λεκανών απορροής ποταμών»

Κατά τη διάρκεια της εσπερίδας έγιναν εισηγήσεις από το μέλος της ΟΙΚΙΠΑ ΓιώργοΚανέλλη, για την ανάγκη οικολογικής σοφίας στη διαχείριση των εσωτερικών μας υδάτων και των λεκανών απορροής τους, καθώς και από τους κ.κ. Νικόλαο Κατριβέση Δρα Γεωλόγο, στέλεχος της Διεύθυνσης Υδάτων Δυτικής Ελλάδας και Νικόλαο Δεπούντη Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Ο κ. Κατριβέσης αναφέρθηκε στις δυσκολίες εφαρμογής της οδηγίας 2000/60/ΕΚ που δημιούργησε για πρώτη φορά το πλαίσιο προστασίας των υδατικών πόρων και συνιστά το πιο βασικό θεσμικό εργαλείο που εισάγεται στον τομέα των υδάτων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναφέρθηκε τόσο στα στάδια εφαρμογής της οδηγίας όσο και στις δυσκολίες των υπηρεσιών της Περιφέρειας για την υλοποίηση των στόχων και την εφαρμογή μέτρων προστασίας. Ο κ. Δεπούντης αναφέρθηκε στο σοβαρό πρόβλημα υφαλμύρινσης και νιτρορύπανσης στο υπόγειο υδατικό σύστημα του Λαρισσού ποταμού της Δυτικής Αχαΐας, αλλά και στον τρόπο επίλυση του προβλήματος μέσω του τεχνητού εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων.

Στο τέλος διαβάστηκε η τοποθέτηση του Λεονάρδου Τηνιακού Δρ. Γεωλόγου και επίτιμου Διευθυντή της Διεύθυνσης Υδάτων Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου ο οποίος ανέφερε τα πρόσφατα προβλήματα σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και της Αραβικής Χερσονήσου και ότι υπάρχει ελπίδα γιατί σήμερα  γίνονται  πολλές ενέργειες  για την αντιστροφή της καταστροφικής πορείας.

Στην εσπερίδα παραβρέθηκαν ο κ. Ιωάννης Τσακαρέστος Διευθυντής Περιβάλλοντος της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Ιονίου, η κ. Βάσω Ζυγούρη προϊστάμενη του τμήματος χωρικού σχεδιασμού της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ο κ. ΑργύρηςΑγγελόπουλος Προϊστάμενος του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Υγειονομικού Ελέγχου Π.Ε. Αχαΐας, ο εκπρόσωπος της ΚΟΙΝΟ-τοπίας κ. Ανδρέας Σπηλιώτης και πλήθος μελών και φίλων της ΟΙΚΙΠΑ. 

ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΚΤΕΝΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΣΠΕΡΙΔΑΣ

Το νερό η απλούστερη αλλά και η πολυτιμότερη χημική ένωση παίζει κρίσιμο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Επομένως η διαχείριση του νερού με μακροπρόθεσμη και όχι κοντόφθαλμη λογική είναι απόλυτα ζωτικής σημασίας. Η διαχείριση αυτή οφείλει να περιλαμβάνει τόσο πρακτικές πλήρους και κυκλικής αξιοποίησης των ήδη εν χρήσει υδατικών πόρων όσο και κυρίως διαφύλαξη της ισορροπίας του κύκλου του νερού στη φύση.

Η Οικολογική Κίνηση Πάτρας θεωρεί εύστοχο και αναγκαίο, μετά το συγκλονιστικό γεγονός της πλημμύρας της Θεσσαλίας, γεγονός μη συγκρίσιμο με οτιδήποτε γνωρίζαμε ως σήμερα, να προβάλει στο δημόσιο διάλογο την αναγκαιότητα να στραφεί η προσοχή περιφερειακών και δημοτικών αρχών στη βιώσιμη διαχείριση των ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ.

Να τονίσουμε εδώ, ότι παρά τη γενικά καλή κατάσταση των υδάτινων σωμάτων της χώρας μας καθυστερούμε πολύ στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Νερά.  Η Κομισιόν ανακοίνωσε στις 13 Μαρτίου την παραπομπή της Ελλάδας (και άλλων 6 κρατών μελών) στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το αιτιολογικό ότι «δεν ολοκλήρωσε την αναθεώρηση των οικείων σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, όπως απαιτείται βάσει της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ) και των σχεδίων διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας, όπως απαιτείται από την οδηγία για τις πλημμύρες (οδηγία 2007/60/ΕΚ)».

Η Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν έχει επανεξετάσει, δεν έχει εγκρίνει και δεν έχει υποβάλει εκθέσεις για τα οικεία σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμών.

Πιστεύουμε ότι η εσπερίδα μας έρχεται την κατάλληλη στιγμή για να υπογραμμίσει την ανάγκη η χώρα, αποκεντρωμένα, να ανεβάσει ρυθμούς στην εφαρμογή της Οδηγίας, επικεντρώνοντας μάλιστα στην ευρύτερα οικολογική αντίληψη που βλέπει την διαχείριση των γλυκών υδάτων να βασίζεται στην διαχείριση των λεκανών απορροής που τα στηρίζουν και όχι μεμονωμένα και αποσπασματικά.

Στην εισήγησή του ο κ. Κατριβέσης αναφέρθηκε εκτενώς στη βασική Ευρωπαϊκή  οδηγία 2000/60σύμφωνα με την οποία «Το ύδωρ δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης».

Η εν λόγω οδηγία τέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2000 και δημιούργησε για πρώτη φορά το πλαίσιο προστασίας των υδατικών πόρων στοχεύοντας στην επίτευξη της «καλής κατάστασης» όλων των υδάτινων σωμάτων σε κλίμακα Λεκάνης Απορροής Ποταμού και συνιστά το πιο βασικό θεσμικό εργαλείο που εισάγεται στον τομέα των υδάτων, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Ο στόχος επιτυγχάνεται μέσω των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) με το σχεδιασμό και συντονισμό επιμέρους δράσεων (μέτρα) που θα εμποδίσουν την υποβάθμιση των υδάτινων σωμάτων που ήδη βρίσκονται σε καλή κατάσταση ή θα αποκαταστήσουν εκείνα που έχουν υποβαθμιστεί.

Σύμφωνα με την οδηγία η έννοια της Λεκάνης Απορροής Ποταμών περιλαμβάνει τα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα (ποταμοί, λίμνες), τα υπόγεια ύδατα, τα μεταβατικά (δέλτα, εκβολές ποταμών) και τα παράκτια οικοσυστήματα.

·         Στοχεύει στην ολοκληρωμένη διαχείριση του νερού με στόχο την επίτευξη της αειφορίας.

·         Λαμβάνει ως βάση την ολοκληρωμένη διαχείριση του νερού τις «υδρολογικές λεκάνες».

·         Αναγνωρίζει παράλληλα με τις ανθρώπινες ανάγκες και τη σπουδαιότητα του νερού στις λειτουργίες των οικοσυστημάτων.

·         Προβλέπει τη συμμετοχή του κοινού στο σχεδιασμό, τη λήψη αποφάσεων και την παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής για τα νερά

Καταλήγοντας ο κ. Κατριβέσης αναφέρθηκε τόσο στα στάδια εφαρμογής της οδηγίας (εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης-καθορισμός επιφανειακών και υπόγειων υδατικών συστημάτων (ΥΣ)-χαρακτηρισμός υφιστάμενης κατάστασης-δίκτυο παρακολούθησης-καθορισμός στόχων για τη διατήρηση ή τη βελτίωση των ΥΣ- και τέλος πρόγραμμα μέτρων) όσο και στις δυσκολίες των υπηρεσιών της Περιφέρειας για την υλοποίηση των στόχων και την εφαρμογή μέτρων προστασίας.

Ο  κ. Δεπούντης παρουσίασε το έργο WaterIQ, που περιλαμβάνει δράσεις για τη βελτίωση της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή του παράκτιου ΥΥΣ «Λάρισος» της λεκάνης απορροής Πείρου-Βέργας-Πηνειού στο υδατικό Διαμέρισμα της Βόρειας Πελοποννήσου. Το έργουλοποιήθηκε με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Πατρών και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης (Δ/νση Υδάτων Δυτικής Ελλάδας)

Οι κύριες πιέσεις που δέχεται το Υπόγειο Υδατικό Σύστημα  του  Λαρισσού προέρχονται από: Αντλήσεις του υπόγειου νερού άρδευση (κυρίως) και ύδρευση και διάχυση γεωργικών ρύπων. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω πιέσεων είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του Συστήματος να εμφανίζουν αυξημένες τιμές στοιχείων ανθρωπογενούς προέλευσης (NO₃, Cl, SO₄, EC), με ταυτόχρονη εμφάνιση μετώπου υφαλμύρινσης εντός της χερσαίας ζώνης λόγω της υπεράντλησης των υπόγειων υδάτων.

Αποτελέσματα Παρακολούθησης Υδροφορέα.

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου πραγματοποιήθηκαν συνολικά 90 χημικές αναλύσεις σε δείγματα υπόγειου νερού, σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους.Με βάση τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα προκύπτει ότι υπάρχουν δύο ενεργά μέτωπα θαλάσσιας διείσδυσης από Δυτικά και Βόρειο-Δυτικά. Στην ξηρή περίοδο το μέτωπο υφαλμύρινσης επεκτείνεται και από τα Βόρεια. Κατά την ξηρή περίοδο 14 θέσεις υδροληψίας (από τις 30 που περιλαμβάνει το δίκτυο του έργου) ξεπερνούν την τιμές EC>1500 μS/cm σε σχέση με την υγρή περίοδο που οι θέσεις αυτές ανέρχονται σε 8.

Συγκρίνονται τα αποτελέσματα σε κοινές γεωτρήσεις φαίνεται ότι οι συγκεντρώσεις των νιτρικών ιόντων αλλάζουν σε μερικές γεωτρήσεις και ξεπερνούν τα όρια ποσιμότητας. Στην περιοχή μελέτης υπάρχει πρόβλημα υφαλμύρινσης και νιτρορύπανσης.

Τα υδροφόρα στρώματα του ΥΥΣ Λαρισσού έχουν μεγάλη ανομοιομορφία τόσο στην οριζόντια εξάπλωση όσο και στο πάχος από θέση σε θέση.  Σύμφωνα με τον δείκτη Revelle στην περιοχή δυτικά του αερολιμένα Αράξου το νερό χαρακτηρίζεται επικίνδυνα ρυπασμένο λόγω θαλάσσιας διείσδυσης ενώ στην περιοχή του αερολιμένα και στην παράκτια περιοχή της Λακκόπετρας χαρακτηρίζεται ως μέτρια ρυπασμένο.

Σύμφωνα με τον δείκτη GALDIT η περιοχή που περικλείεται μεταξύ της θάλασσας, του κρατικού αερολιμένα Αράξου,  της Λακκόπετρας, του Λιμνοχωρίου, βόρεια των Καραιίκων και των Νιφοραίικων χαρακτηρίζεται από υψηλή έως πολύ υψηλή τρωτότητα.

Ο Λαρισσός λειτουργεί ως επιφανειακή υδροληψία για την άρδευση των καλλιεργειών, με αντλήσεις του νερού του και ως αποστραγγιστική τάφρος των νερών άρδευσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν δεν δέχεται φρέσκες ποσότητες νερού, να εμφανίζει υψηλότερα ποσοστά νιτρικών από τα αναμενόμενα.

Ακολούθως ο κ. Δεπούντης αναφέρθηκε στην πειραματική εφαρμογή τεχνητού εμπλουτισμού που έγινε σε δύο γεωτρήσεις, με πολύ καλά αποτελέσματα, κάτι που υποδεικνύει και  έναν τρόπο αντιμετώπισης του σοβαρού προβλήματος νιτρορύπανσης και υφαλμύρινσης της περιοχής.